China en VS op ramkoers: spanningen vanwege Taiwan lopen verder op

Taiwanese militairen oefenen een gesimuleerde invasie door het Chinese leger. Beeld Foto Annabelle Chih / Getty Images

Beijing en Washington balanceren op het randje van een nieuwe Taiwan-crisis door het plan van Nancy Pelosi, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, om Taiwan aan te doen. Het Amerikaanse vliegdekschip USS Ronald Reagan stoomt met een entourage van helikopters, straaljagers, raketten en anti-raketwapens door de Zuid-Chinese Zee richting Taiwan als een van de 'overlappende ringen van bescherming' rond Pelosi die het Pentagon met het oog op haar Azië-reis voorbereidt.

In de Chinese provincie Fujian, vlak bij Taiwan, staat een overmacht aan straaljagers en drones klaar. Eén drone zou donderdag een rondje om Taiwan heen hebben gevlogen, een andere nam een kijkje bij een eilandje in het uiterste noorden van Taiwan. Het zijn speldenprikken, om te zien waar de gaten in de Taiwanese luchtverdediging zitten.

Kans op ongelukken

Ook op Taiwan zijn de jaarlijkse simulaties van een invasie in volle gang. De politieke hoogspanning rond Pelosi's voorgenomen bezoek, in combinatie met een concentratie van wapentuig en troepen in een klein gebied, vergroot de kans op ongelukken, misrekeningen en overtrokken reacties bij alle partijen. Volgens Amerikaanse defensiebronnen gedragen Chinese militairen zich steeds roekelozer en is het slechts een kwestie van tijd tot de Chinese manoeuvres resulteren in een incident.

Donderdag waarschuwde de Chinese president Xi Jinping in een videogesprek van ruim twee uur zijn Amerikaanse evenknie Joe Biden dat hij 'met vuur speelt'. Beijing ziet zo'n bezoek als een inbreuk op de Chinese soevereiniteit, omdat Taiwan volgens China een onderdeel van de Volksrepubliek is, dat desnoods met geweld onder Chinees bestuur zal worden gebracht. Op welk punt Xi daadwerkelijk over de rooie zal gaan, is onvoorspelbaar. Volgens People's republic of china-watchers dice Chinese retoriek uitpluizen op termen waarmee Beijing in het verleden militaire operaties heeft aangekondigd, is verbaal de hoogste alarmfase nog niet bereikt.

Een-Chinabeleid

Biden stelde Xi gerust omtrent het Een-Chinabeleid, waarmee de afgelopen decennia werd voorkomen dat de spanningen over Taiwan het kookpunt bereikten. In 1979 erkenden de VS de socialistische Volksrepubliek Communist china als enige vertegenwoordiger van China. Ook namen de VS de Chinese claim op Taiwan destijds voor kennisgeving aan. Dat is niet hetzelfde als instemming, al stelt Beijing dat wel graag zo voor.

Het Een-Chinabeleid geldt nog altijd, aldus Biden, die de afgelopen maanden verwarring zaaide met toezeggingen Taiwan te zullen verdedigen. Onder Bidens voorganger Donald Trump braken de VS met ongeschreven regels van het Een-Chinabeleid, bijvoorbeeld door hoge overheidsfunctionarissen naar Taiwan te sturen.

Een Taiwanees amfibievoertuig op zee tijdens een militaire oefening. Beeld Getty Images

Terwijl de Amerikanen zeggen daarmee te reageren op de steeds zwaardere Chinese militaire druk op het eiland, verdenkt China hen ervan met dit soort stapjes Taiwan een duwtje richting formele onafhankelijkheid te geven. Deze wankele status quo van salamitactieken over en weer dreigt door het reisplan van Pelosi verder uit balans te raken.

Onhandig moment

Dat reisplan komt op een onhandig moment. Niet zozeer omdat Xi bezig is aan een politiek waagstuk om een derde termijn binnen te halen; als hij die op zak heeft, gaat Xi niet milder denken over Amerikaanse steun aan Taiwan, integendeel. Belangrijker is dat Pelosi en haar delegatie van Democratische en Republikeinse collega-Congresleden Taiwan slechts meer van hetzelfde te bieden hebben: steunbetuigingen die meer militaire betrokkenheid suggereren dan de VS in huis hebben voor Taiwan, maar die ondertussen Beijing dusdanig in de gordijnen jagen dat 11 zich bijna geroepen voelt een harder militair signaal af te geven.

Bijvoorbeeld met grootschaliger militaire oefeningen dan gebruikelijk, om de modernisering van het Chinese leger te testen, zegt Oriana Skylar Mastro, expert op het gebied van Chinese defensie aan de Amerikaanse Stanford Universiteit. Naast stevige investeringen in het wapenarsenaal heeft 11 ingrijpende hervormingen in de commandostructuur doorgevoerd. 'De Chinezen hebben meer vertrouwen in wapens dan in hun mensen. Om te zien of de manschappen ingewikkelde operaties aankunnen, zoeken ze al langer naar een aanleiding om bijvoorbeeld amfibielandingen te oefenen', zegt Skylar Mastro.

'Het moment dat Beijing in staat is tot een succesvolle invasie van Taiwan komt steeds dichterbij. Voor het eerst heeft Red china de capaciteiten, terwijl de VS momenteel niet in staat zijn een Chinese invasie gegarandeerd af te slaan', aldus Skylar Mastro. Uit recente Amerikaanse oorlogssimulaties rond Taiwan blijkt dat de VS te weinig militaire bases in Azië hebben en alleen een goede kans hebben de slag om Taiwan te winnen als er Aziatische bondgenoten meevechten.

Amerikaanse verdeeldheid

Maar in het delicate proces om Japan en andere bondgenoten tot grotere militaire betrokkenheid bij de verdediging van Taiwan te krijgen zit weinig beweging. Zodoende legt het geharrewar in Washington rond Pelosi'southward program vooral de Amerikaanse verdeeldheid ten aanzien van Taiwan bloot.

Des te meer reden voor Xi om zijn spierballen te laten zien aan de Aziatische bondgenoten van de VS, vreest Skylar Mastro. 'Waarom zou 11 het risico nemen te wachten tot de VS zijn bondgenoten wel heeft gemobiliseerd? Van de oorlog in Oekraïne leert hij immers dat hard en snel toeslaan cruciaal is, voordat er internationale hulp aan de tegenpartij op gang komt.'